Zwalczanie szkodników drewna w praktyce

Mariusz Zackiewicz, [email protected]

Zwalczanie szkodników drewna najczęściej przeprowadzane jest metodą fumigacji bądź impregnacji niskociśnieniowej. Inne metody stosowane są w ograniczonym zakresie.

Szkodniki drewna – inaczej drewnojady (często błędnie nazywane kornikami) – niszczą drewno w naszych domach. Drewnojady żerują zarówno w elementach konstrukcyjnych więźby dachowej, jak i w drewnianych stropach, schodach i meblach. W przypadku domów drewnianych szkodniki drewna atakują także ściany czy też drewniane elementy na zewnątrz domu, takie jak tarasy czy słupy podporowe. Szkodniki drewna doprowadzają drewno do zupełnej degradacji, zamieniając je w mączkę drzewną. Najczęściej występującymi i najgroźniejszymi szkodnikami drewna w naszych domach są: spuszczel pospolity oraz kołatek domowy.

W praktyce największe zastosowanie w zwalczaniu szkodników drewna w domach mają dwie metody: fumigacja, czyli gazowanie oraz impregnacja owadobójcza drewna. Inne metody: wygrzewanie mikrofalami, iniekcja ciśnieniowa czy też metoda Veloxy, są stosowane w ograniczonym zakresie. Metoda „naturalna” opisywana w literaturze nie ma natomiast praktycznego zastosowania.

Czytaj także: Czynniki niszczące drewno

Zwalczanie szkodników drewna metodą fumigacji

Metoda fumigacji jest najwszechstronniejszą i najskuteczniejszą metodą zwalczania drewnojadów. Metodą tą zwalczać można każdy gatunek szkodników drewna i każdą ich postać rozwojową: jaja, larwy, poczwarki i dorosłe chrząszcze. Fumiguje się drewno nowe i stare, liściaste i iglaste, mokre i suche. Fumigacja pozwala na zwalczanie szkodników w drewnie, które jest pokryte powłokami (np. farbą, lakierem, lazurą) zabudowane czy trudno dostępne. Dla stosowania fumigacji przeszkodą nie jest duży przekrój drewna oraz zaawansowane zniszczenia drewna. To stanowi przewagę fumigacji nad metodą impregnacji drewna preparatami, której stosowanie znacząco ograniczają:

  • bardzo mocne zniszczenie drewna,
  • brak dostępu do drewna,
  • obecność powłok (farb, lakierów itp.).
Fumigacja dachu/poddasza domu murowanego

Fumigacja wymaga:

  • uszczelnienia domu gazoszczelną folią,
  • przygotowania parametrów do zagazowania,
  • zagazowania,
  • odwietrzenia, w tym zdjęcia folii,
  • wykonania pomiarów końcowych na obecność gazu,
  • ozonowania.

Fumigację domu można wykonywać przez cały rok, przy czym ważne jest uzyskanie odpowiednich warunków pod względem temperatury w trakcie gazowania wewnątrz domu.

Fumigacja ma swoje uciążliwości, gdyż wiąże się z koniecznością przygotowania domu przez właściciela oraz opuszczeniem domu przez mieszkańców na okres trwania zabiegu. Przygotowanie domu polega na usunięciu przedmiotów i urządzeń elektrycznych oraz elektronicznych ze strefy gazowania. Czasem strefą to jest tylko poddasze/strych domu, a czasem cały dom a czasami.  Okres, na który mieszkańcy muszą opuścić dom, zwykle trwa zaś 7 – 9 dni. Stosowany od lat gaz do fumigacji to fosforowodór PH3 bardzo szybko rozpada się w kontakcie z powietrzem, nie pozostawiając śladu.

W przypadku domów o dużych kubaturach lub gazowania domów zimą stosowane są kontrolne pomiary stężenia gazu i w razie potrzeby dogazowania domu. Specjalizująca się w fumigacji obiektów o dużych kubaturach firma DREVPOL (www.drevpol.eu) zawsze przeprowadza kontrolne pomiary stężenia gazu. Jest to niezbędne z dwóch powodów:

  • dla zapewnienia skuteczności zabiegu  – stężenia gazu muszą być w określonych przedziałach utrzymane jak najdłużej,
  • dla zapewnienia bezpieczeństwa dla wrażliwych, cennych i unikatowych zabytkowych powłok. Z takimi firma miała do czynienia np. w cerkwi w Chotyńcu, która wpisana jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO i kościele w Domachowie, najstarszym drewnianym kościele w Polsce, w którym odkryto polichromie datowane na 1385 r.
zwalczanie-szkodnikow-drewna
Fumigacja kościoła w Domachowie – najstarszego kościoła drewnianego Polsce

Fumigacja jest stosowana bardzo często w obiektach zabytkowych typu kościoły, muzea, pałace ze względu na to, że są to duże budynki, w których występują czasami poważne zniszczenia drewna i drewno o grubych przekrojach, a dodatkowo często drewno pomalowane lub polakierowane oraz trudno dostępne. Przy takich uwarunkowaniach metoda fumigacji jest niezastąpionym sposobem na zwalczanie drewnojadów.

Zwalczanie szkodników drewna metodą impregnacji

Impregnacja owadobójcza drewna jest popularnym zabiegiem polegającym na zastosowaniu preparatów w celu zwalczania szkodników drewna. Możemy wyróżnić impregnację niskociśnieniową (metoda xilix gel) i wysokociśnieniową (iniekcja ciśnieniowa). Przez ostatnie kilka latach ta druga jest zdecydowanie wypierana przez impregnację niskociśnieniową z uwagi na fakt, że impregnacja drewna metodą xilix gel pozwala na zwalczanie szkodników drewna bez konieczności każdorazowego wywiercania dużej liczby otworów w drewnie w celu aplikacji preparatu.

Impregnacja niskociśnieniowa

Impregnacja owadobójcza drewna metodą xilix ma zastosowanie do każdego rodzaju drewna (nowe i stare, liściaste i iglaste) i większości gatunków szkodników drewna. Powinno się ją stosować do drewna o wilgotności poniżej 25%.

Wymogiem niezbędnym dla skutecznej aplikacji preparatu jest odpowiednie przygotowanie drewna przez jego oczyszczenie oraz zeszlifowanie warstw luźnych zniszczonych przez szkodniki drewna. Bez właściwego przygotowani drewna nie ma mowy o skutecznej aplikacji preparatu, preparat naniesiony na mączkę drzewną zamienia się w „pulpę” i nie wnika w drewno.

Aplilacja preparatu xilix gel jest przeprowadzana poprzez natryskiwanie go warstwami, najlepiej przy użyciu agregatów z elektronicznymi nastawami by precyzyjnie ustalać ilość preparatu nakładanego w danej warstwie. Ilość warstwa aplikowanych na drewno zależy od rodzaju drewna i jego poziomu wilgotności oraz czynników zewnętrznych, takich jak chociażby temperatura powietrza. Pod uwagę należy brać też okres karencji, jaki jest potrzebny do wniknięcia preparatu, w tym przewidywany okres 30 dni przerwy przed aplikacją innych preparatów dla innych celów, np. ogniochronnych.

Aplikacja preparatu xilix przez wykonywanie otworów co 25 cm oraz wpuszczanie tam preparatu jest również wykonywana, ale rzadko, zależnie od decyzji technika wykonującego zabieg impregnacji owadobójczej drewna.

Impregnacja owadobójcza drewna więźby dachowej preparatem xilix gel

zwalczanie-szkodnikow-drewna  zwalczanie-szkodnikow-drewna

Przy impregnacji drewna preparatem xilix gel nie można przebywać w obszarze samej aplikacji preparatu. Okres karencji dla osób postronnych zazwyczaj ogranicza się do 72 godzin, przy spełnieniu założenia odpowiednich warunków do wchłanialności preparatu w drewno.

Impregnacja owadobójcza drewna może być wykonywana przez cały rok. Sama aplikacja preparatu wymaga jednak odpowiedniej temperatury we wnętrzu domu – na poziomie minimum 10°C, natomiast wchłanialność preparatu w drewno następuje w temperaturze powyżej 5°C.

Impregnację drewna preparatem xilix gel można wykonywać również prewencyjnie, gdy nie ma w nim szkodników. Zabezpieczamy wówczas drewno przed ich ewentualnym atakiem. Jeżeli impregnacja ma charakter prewencyjny, stosuje się inną ilość preparatu (zdecydowanie mniej) niż przy zwalczaniu drewnojadów, które drewno już zainfekowały. Inna jest też technologia aplikacji preparatu – mniej warstw, inaczej nakładanych, w innych odstępach czasu.


GDZIE KUPIĆ MATERIAŁY BUDOWLANE? – lubelskie


Inne metody zwalczania szkodników drewna

Metoda Veloxy

Zwalczanie szkodników drewna przy użyciu metody Veloxy wykorzystywane jest głównie w przypadku niedużych przedmiotów lub małych obiektów. Najczęściej wtedy, gdy mamy do czynienia z bardzo cennymi zabytkami, ponieważ istotną rolę odgrywa wówczas utrzymanie stałej wilgotności przedmiotu, który jest poddawany zabiegowi. W praktyce nie ma zaś zastosowania do zwalczania drewnojadów w więźbach dachowych na domach murowanych czy w całych domach drewnianych, a tym bardziej w obiektach o dużych kubaturach.

Sam zabieg Veloxy polega na zapakowaniu obiektu drewnianego – np. rozłożonego ołtarza – do specjalnej folii w formie tunelu. Wypompowuje się z niego tlen a wprowadza azot. Zabieg jest monitorowany na bieżąco i zazwyczaj trwa minimum 25 dni. Można go wykonywać przez cały rok w temperaturze powyżej 14°C.

Metoda mikrofal

Metoda mikrofal to ciekawa i tzw. ekologiczna metoda zwalczania szkodników drewna. Ma jednak ograniczone zastosowanie w naszych domach. Sam zabieg mikrofalami polega na wygrzewaniu drewna metr po metrze i za pomocą profesjonalnych urządzeń. Istotnym ograniczeniem dla tej metody jest brak dostępu do drewna, zabudowa drewna (np. płytami gipsowo-kartonowymi czy boazerią) oraz pokrycie drewna powłokami.

Zabieg można wykonywać cały rok w warunkach wymaganych przez specjalistów stosujących tę metodę. W praktyce metoda mikrofal w domach jest wykorzystywana zazwyczaj do pojedynczych drewnianych elementów po odpowiednim oczyszczeniu drewna z ewentualnych powłok.

Metoda naturalna

Metoda naturalna polega na zwalczaniu szkodników drewna przy wykorzystaniu owadów, które je zjadają. W praktyce nie ma zastosowania, ponieważ właściciele domów nie są nią zainteresowani. Wynika to z kilku czynników związanych z tą metodą, a mianowicie:

  • nie sposób określić, ile czasu będzie trwała likwidacja szkodników w drewnie,
  • istnieje ryzyko ukąszeń ludzi w domu przez owady zwalczające szkodniki drewna,
  • owady zwalczające szkodniki drewna drążą kolejne kanały, otwory, powodując kolejne zniszczenia drewna.

Foto: Drevpol