ZUS 2022: zmiany dla przedsiębiorców
Małgorzata Korba, Zakład Ubezpieczeń Społecznych
ZUS 2022 to szereg zmian w przepisach dotyczących ubezpieczeń społecznych. Obejmują one składkę zdrowotną, dokumenty rozliczeniowe, a także naliczanie zasiłków z ubezpieczenia chorobowego. Podsumowujemy najważniejsze z nich.
ZUS 2022: Składka zdrowotna
Do końca 2021 roku przedsiębiorcy opłacali składkę na ubezpieczenie zdrowotne w ryczałtowej wysokości, takiej samej przez cały rok. Od 1 stycznia 2022 roku zmieniło się to w związku z Polskim Ładem. Zasady obliczania składki zdrowotnej zależą teraz od formy opodatkowania, jaką wybrał przedsiębiorca.
Zasady ogólne
Przedsiębiorcy opodatkowani na zasadach ogólnych (skalą podatkową lub podatkiem liniowym) obliczają składkę zdrowotną od dochodu z działalności gospodarczej z miesiąca poprzedniego. Na przykład składkę za luty obliczają od dochodu ze stycznia (a opłacają ją w marcu). Jeżeli dochód jest niższy od minimalnego wynagrodzenia krajowego, to 9% składkę zdrowotną należy obliczyć od minimalnego wynagrodzenia. W 2022 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 3010 zł, więc składka w tej sytuacji wyniesie 270,90 zł. Przedsiębiorcy na podatku liniowym będą mieć dodatkowo obniżoną stopę procentową składki – z 9%. na 4,9%. Tak wyliczona składka nie może być jednak niższa niż 9% minimalnego wynagrodzenia.
Ta grupa przedsiębiorców będzie mieć też obowiązek ustalania rocznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne – od dochodu rocznego. Nie będzie to mogło być mniej niż minimalne wynagrodzenie miesięczne pomnożone przez liczbę miesięcy podlegania ubezpieczeniu. Umożliwi to rozliczenie składki zdrowotnej po zakończeniu danego roku. Przedsiębiorcy dopłacą wtedy brakującą kwotę lub wystąpią o zwrot nadwyżki.
Jeśli prowadzili działalność przez cały poprzedni rok, będą mogli ustalić miesięczną podstawę wymiaru składki na podstawie przychodów z poprzedniego roku.
Uwaga, wyjątek!
Przedsiębiorcy opodatkowani na zasadach ogólnych składkę zdrowotną za styczeń 2022 roku płacą jeszcze na starych zasadach, czyli 9% od kwoty odpowiadającej 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
W przypadku ryczałtowców składka zdrowotna będzie zależała od przychodu. Jeśli przychody z działalności gospodarczej od początku roku:
- nie przekroczyły 60 tys. zł – podstawą wymiaru składki zdrowotnej będzie 60% przeciętnego wynagrodzenia;
- przekroczyły 60 tys. zł, ale nie więcej niż 300 tys. zł – podstawą wymiaru składki zdrowotnej będzie 100% przeciętnego wynagrodzenia;
- przekroczyły 300 tys. zł – podstawą wymiaru składki zdrowotnej będzie 180% przeciętnego wynagrodzenia.
Ta grupa przedsiębiorców będzie miała również obowiązek ustalania rocznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. W tym celu pomnożą liczbę miesięcy podlegania ubezpieczeniom społecznym odpowiednio przez 60, 100 albo 180% przeciętnego wynagrodzenia.
Przedsiębiorcy, którzy prowadzili działalność gospodarczą przez cały poprzedni rok, będą mogli ustalać miesięczną podstawę wymiaru składki na podstawie przychodów z poprzedniego roku.
Karta podatkowa
Firmy korzystające z karty podatkowej będą obliczać składkę zdrowotną od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2022 roku wynagrodzenie minimalne to 3010 zł, więc składka zdrowotna wyniesie 270,90 zł miesięcznie.
Pozostali prowadzący działalność
Dla pozostałych osób, które prowadzą działalność, podstawą wymiaru składki zdrowotnej będzie kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku.
PAMIĘTAJ!
Na stronie www.zus.pl znajduje się poradnik o szczegółach zmian w składce zdrowotnej. ZUS udostępnia też kalkulator, który pomaga w prawidłowym obliczeniu składki zdrowotnej na nowych zasadach. Pod koniec stycznia kalkulator będzie „zaszyty” w dokumentach rozliczeniowych w programie Płatnik i ePłatnik. Pojawi się także na stronie internetowej ZUS.
Inne nowości w składce zdrowotnej
Od 1 stycznia 2022 r. składki zdrowotnej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej nie będzie musiała opłacać osoba zatrudniona dodatkowo na umowę o pracę, jeśli jej wynagrodzenie nie przekracza minimalnej krajowej pensji. Chodzi tu wyłącznie o przedsiębiorcę korzystającego z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, którego przychody z działalności nie przekraczają 50% minimalnego wynagrodzenia.
Od 1 stycznia 2022 r. składkę zdrowotną trzeba będzie płacić również za osoby pełniące funkcję na mocy aktu powołania (np. powołany członek zarządu). Obowiązek ubezpieczenia powstanie z dniem powołania, a wygaśnie z dniem odwołania. Składka będzie ustalana od wypłaconego wynagrodzenia.
ZUS 2022: Terminy i dokumenty
Dla większości przedsiębiorców zmienił się termin opłacania wszystkich składek i przesyłania do ZUS dokumentów rozliczeniowych. Do dnia:
- 15. następnego miesiąca opłacają i rozliczają składki m.in. spółki kapitałowe (akcyjne i z o.o.), spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje;
- 20. następnego miesiąca – pozostali płatnicy, np. opłacający składki wyłącznie na własne ubezpieczenia, spółki osobowe (jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne).
Nowe terminy obowiązują dla składek za styczeń 2022 r., które przedsiębiorcy rozliczają w lutym, oraz za kolejne miesiące.
Zmieniły się również wzory dokumentów rozliczeniowych. Zaczynając od rozliczeń za styczeń, przedsiębiorcy podają w nich dodatkowe informacje niezbędne do wyliczenia składki zdrowotnej, m.in. o:
- formie opodatkowania;
- przychodzie lub dochodzie z działalności gospodarczej.
Polski Ład wprowadza też obowiązek comiesięcznego przekazywania dokumentów rozliczeniowych do ZUS. Od 2022 r. dokumenty rozliczeniowe muszą przesyłać do ZUS także przedsiębiorcy, którzy opłacają składki tylko za siebie. By ułatwić sobie to zadanie, warto założyć profil na Platformie Usług Elektronicznych ZUS i aktywować w tym portalu aplikację do rozliczania składek, czyli ePłatnika. ePłatnik zawiera między innymi kreatory dokumentów rozliczeniowych, które pomagają przygotować odpowiedni dokument. Jeśli przedsiębiorca korzysta z obsługi księgowej lub biura rachunkowego, to może upoważnić swoją księgową do tego, by składała dokumenty przez PUE ZUS w jego imieniu. Do upoważnienia służy formularz pełnomocnictwa, czyli ZUS PEL.
ZUS 2022: Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe
Te informacje są ważne dla osób, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu. Pracownicy podlegają mu obowiązkowo, zleceniobiorcy i osoby prowadzące działalność gospodarczą – dobrowolnie. Poniższe zmiany obowiązują od 1 stycznia 2022 r.
Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje obecnie tylko na podstawie zgłoszenia złożonego na dokumencie ZUS ZUA. Nie jest już możliwe objęcie ubezpieczeniami na podstawie tzw. wniosku dorozumianego, gdy przedsiębiorca opłacił i rozliczył składki, ale nie złożył dokumentu zgłoszeniowego. Ubezpieczenia dobrowolne będą ustawały – tak jak dotychczas:
- wraz z ustaniem tytułu podlegania tym ubezpieczeniom;
- na podstawie złożonego wyrejestrowania na dokumencie ZUS ZWUA.
W okresie od dnia objęcia dobrowolnymi ubezpieczeniami do dnia ich ustania ubezpieczony będzie musiał rozliczać i opłacać składki za każdy miesiąc. Aby nie płacić składek na te ubezpieczenia, konieczne będzie wyrejestrowanie się z nich.
Pozytywnym skutkiem zmian w dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym będzie to, że takie ubezpieczenie nie ustanie z automatu, gdy przedsiębiorca nieterminowo zapłaci składki. Przedsiębiorcy mogą otrzymać świadczenia chorobowe również w przypadku opłacenia składek po terminie. Od tego roku nie trzeba w tej sprawie składać wniosku o przywrócenie terminu na zapłacenie składek. Jeśli jednak ubezpieczenie ustało z powodu spóźnienia w opłaceniu składek jeszcze przed 2022 r., to przedsiębiorca może złożyć wniosek o przywrócenie terminu płatności maksymalnie do końca czerwca 2022 r.
ZUS 2022: zasiłki chorobowe
Zmiany w ZUS 2022 dotyczą nie tylko zasad ustalania wysokości składek, którą mają opłacić osoby prowadzące działalność. Szereg nowych rozwiązań pojawił się także w zasadach ustalania prawa i wysokości świadczeń chorobowych, które wypłaca Zakład.
Zasiłek chorobowy a zadłużenie składkowe
Dobra wiadomość dla firm z zadłużeniem składkowym. Jeśli przedsiębiorca stanie się niezdolny do pracy w czasie, gdy będzie mieć zaległości z tytułu składek wyższe niż 1% minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. wyższe od 30,10 zł), będzie mógł otrzymać zasiłek chorobowy po spłacie zadłużenia. Ważne by spłata nastąpiła najpóźniej w ciągu 6 miesięcy od powstania prawa do świadczenia. Przeszkodą w wypłacie zasiłku nie będzie natomiast zadłużenie wynoszące maksymalnie 1% minimalnego wynagrodzenia. To zasady analogiczne jak w przypadku świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.
Wysokość zasiłku chorobowego
Zasiłek chorobowy za czas pobytu w szpitalu jest od tego roku wyliczany na korzystniejszych zasadach. Wcześniej był niższy od standardowej stawki procentowej i wynosił co do zasady 70% podstawy wymiaru zasiłku (średniej z wynagrodzeń z ostatnich 12 miesięcy). Obecnie miesięczny zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości 80% bez względu na to, czy dotyczy osoby hospitalizowanej czy przebywającej w domu.
Zgodnie z kolejną zmianą od 2022 r. podstawę wymiaru zasiłku trzeba obliczać na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków (bez względu na ich rodzaj) była przerwa wynosząca co najmniej 1 miesiąc kalendarzowy. Wcześniej w przepisach była mowa o przerwie wynoszącej co najmniej 3 miesiące kalendarzowe.
Długość okresu zasiłkowego
Tzw. okres zasiłkowy wynosi standardowo 182 dni i określa łączny czas, przez który można pobierać zasiłek chorobowy. Do tego samego okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie zwolnienia lekarskie, między którymi nie ma przerw. Sumuje się też okresy zwolnień, które dotyczą tych samych chorób, gdy przerwa między nimi wynosi do 60 dni. Od stycznia nie ma już znaczenia, jaka choroba była powodem niezdolności do pracy przed i po takiej przerwie. Nawet jeśli to są to różne choroby, zwolnienia trzeba sumować.
Według nowych przepisów po ustaniu zatrudnienia można pobierać zasiłek chorobowy do 91 dni. Ta zasada nie dotyczy m.in. osób chorych na gruźlicę lub niezdolnych do pracy w okresie ciąży. Osoba, której wyczerpał się okres zasiłku, może wystąpić o świadczenie rehabilitacyjne na dotychczasowych zasadach. Przysługuje ono maksymalnie przez 12 miesięcy osobie, która dalej choruje, jednak rokuje odzyskanie zdolności do pracy w wyniku dalszego leczenia lub rehabilitacji.
ZUS 2022: pozostałe zmiany
Praca na czarno
Polski Ład wprowadza także nowe zasady finansowani składek w przypadku, gdy kontrolerzy Państwowej Inspekcji Pracy stwierdzą, że pracodawca:
- zatrudnia pracownika „na czarno”;
- wypłaca część wynagrodzenia pracowniczego „pod stołem”.
Od 2022 r. wszystkie składki liczone od takich wypłat będą w całości finansowane przez pracodawcę. Nie będą obciążały pracownika.
Kiedy naliczać odsetki za zwłokę?
Kolejna zmiana, już bez związku z Polskim Ładem i obowiązująca od kilku miesięcy, dotyczy zwolnienia z naliczania i opłacania odsetek za zwłokę. Od wpłat dokonanych po 18 września 2021 r. nie trzeba naliczać i opłacać odsetek za zwłokę, jeżeli wysokość odsetek nie przekracza 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2022 r. ten 1% to kwota 30,10 zł.
Przed 18 września przepisy pozwalały nie naliczać i nie opłacać odsetek, jeśli ich wysokość nie przekraczała 6,60 zł. Jeśli na koncie płatnika składek jest nadpłata, ZUS musi go powiadomić o tym fakcie, gdy jej wysokość przekracza dziesięciokrotność kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Obecnie jest to kwota 160 zł. Jeśli przedsiębiorca wystąpi o zwrot nadpłaty, to ZUS przekaże środki na rachunek bankowy.
Informacja o składce wypadkowej
1 kwietnia 2022 r. zmieni się forma, w jakiej ZUS informuje płatników składek o wysokości obowiązującej ich stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Zamiast informacji w formie papierowej przedsiębiorcy otrzymają ją przez internet, na Platformie Usług Elektronicznych ZUS. Jeśli przedsiębiorca nie ma jeszcze profilu na PUE ZUS, to warto by go założył jeszcze w tym roku. Od 1 stycznia 2023 roku posiadanie profilu na Platformie Usług Elektronicznych ZUS będzie obowiązkowe dla każdego płatnika składek.
Foto otwierające: freepik.pl/pressphoto
CZYTAJ TAKŻE:
Podatek dochodowy w 2022 r. – najważniejsze zmiany
Polski Ład: dobrodziejstwo czy likwidacja MSP?