Uzbrojenie instalacji wodny zimnej

Elżbieta Amborska, [email protected]

Uzbrojenie instalacji wody zimnej w nowoczesną armaturę znacząco wydłuża jej trwałość i ułatwia naprawy podczas awarii. Poprawia również komfort jej użytkowania, pozwala oszczędzać wodę i przyczynia się do ochrony środowiska.

Nawet gdy instalacja wodną  wykonamy poprawnie, wcześniej czy później ulegnie awarii. To po prostu kwestia czasu. Wiedzą o tym wszyscy instalatorzy, a sprawę z tego powinni zdawać sobie też projektanci i inwestorzy, którzy w nadmiernym dążeniu do oszczędności, ograniczają montaż uzbrojenia do niezbędnego minimum.

Pod pojęciem instalacji wodnej w domu kryje się zarówno instalacja wody zimnej, jak i ciepłej. Ich podstawowe uzbrojenie dzieli się na armaturę:

  • zabezpieczającą – zawory odcinające, zwrotne, antyskażeniowe, spustowe;
  • regulacyjną – zawory termostatyczne i pływakowe (m.in. w spłuczkach wc i zbiornikach na deszczówkę);
  • pomiarową – wodomierze;
  • czerpalną – zawory i baterie czerpalne.

Uzbrojenie instalacji w zawory spustowe

uzbrojenie-instalacji
Fot. Invena

Zawory spustowe służą do opróżniania instalacji. Wodę z przewodów instalacyjnych usuwa się, gdy:

  • doszło do awarii i potrzebna jest naprawa instalacji;
  • przeprowadza się modernizację instalacji;
  • konieczna jest wymiana odcinka przewodu;
  • montuje się uzbrojenie instalacji.

W zależności od skali robót naprawczych bądź modernizacyjnych opróżniamy całą instalację albo tylko jej fragment. Spuszczenie wody z całej instalacji powinien umożliwiać jeden zawór spustowy, który mocuje się bezpośrednio za wodomierzem (od strony instalacji). Wyłączenie z użytkowania i opróżnienie tylko niektórych fragmentów – zawory spustowe, które mogą być umieszczone w dwojaki sposób:

  • na przewodach rozdzielczych doprowadzających wodę do pionów (przy podejściu pod pion);
  • w dolnym odcinku pionu.
uzbrojenie-instalacji
Fot. Invena

W zawory spustowe uzbrojone powinny być także te fragmenty instalacji, które przebiegają przez pomieszczenia nieogrzewane albo wyprowadzane są na zewnątrz budynku. Największym zagrożeniem dla nich jest zamarzanie wody, dlatego przed nadejściem mrozów użytkownik budynku powinien taki odcinek instalacji opróżnić. Warto o tym przypominać inwestorom. Nie należy się przy tym sugerować informacjami dotyczącymi odporności zaworów na zamarzanie, które podają niektórzy producenci armatury. Zawory tego rodzaju są wprawdzie odporne na działanie niskich temperatur, ale pod warunkiem, że w przewodach nie ma wody.

Uzbrojenie instalacji w zawory odcinające

uzbrojenie instalacji
Fot. Afriso

Zawory odcinające umożliwiają wyłączenie z użytkowania stosunkowo małych odcinków instalacji. Dzięki nim nie musimy odcinać dopływu wody do całego pomieszczenia, pionu czy nawet całej instalacji.

Niestety, na pytanie ile takich zaworów zamontować w instalacji, trudno jednoznacznie odpowiedzieć. Zarówno w gronie projektantów, jak i instalatorów przekonania na ten temat są różne. Niektórzy uważają, że w zawór odcinający powinniśmy uzbroić każdy przewód, który doprowadza wodę do punktu czerpalnego. Dzięki temu gdy trzeba będzie wymienić albo naprawić którąś z baterii, domownicy nadal będą mogli korzystać z pozostałych punktów czerpalnych. Zdaniem innych takie uzbrojenie instalacji wodociągowej to jednak przesada.

W każdym razie zawory odcinające warto rozmieścić tak, aby niewielkie awarie nie pozbawiły domowników wody w zbyt wielu pomieszczeniach. Powinno się też uwzględniać możliwość korzystania w razie awarii z różnych urządzeń, takich jak pralka, zmywarka, wanna, prysznic czy miska wc.

Pierwszy zawór odcinający powinien być umieszczony na przewodzie dostarczającym wodę do całego budynku (przed wodomierzem, idąc od przewodu zasilającego). Dzięki niemu w razie poważniejszej awarii odcina się dopływ wody do całej instalacji. Kolejne zawory odcinające umieszcza się na:

  • podejściach pod piony (chyba że zastosowano zawory spustowe, które jednocześnie pełnią rolę zaworów odcinających);
  • odejściach od pionu (tak, by umożliwić odcięcie zasilania w wodę całej kondygnacji albo całej kuchni, łazienki czy wydzielonego pomieszczenia wc);
  • przewodach zasilających niektóre baterie i zawory czerpalne (przede wszystkim przy podłączeniu miski ustępowej oraz pralki i zmywarki).

Jeżeli inwestorowi zależy nam na zachowaniu wysokiej jakości wody, w zawór odcinający uzbraja się te fragmenty instalacji, z których korzysta on okresowo.

uzbrojenie-instalacji-wody-zimnej
Źródło: Ferro

Wodomierz

W budynkach mieszkalnych, do których woda dostarczana jest z sieci wodociągowej, wodomierz jest niezbędnym elementem uzbrojenia instalacji wody zimnej. Jego zadaniem jest pomiar ilości wody pobranej z wodociągu miejskiego lub gminnego. Wskazania z wodomierza są podstawą rozliczania się z dostawcą wody i odbiorcy ścieków.

Konstrukcja wodomierza zależy od dwóch czynników: zastosowanej technologii pomiaru oraz wielkości przepływu, który ma być poddany pomiarowi.

Podział wodomierzy ze względu na technologię pomiaru

Ze względu na technologię pomiaru wodomierze dzieli się na mokro- i suchobieżne. W pierwszych wirnik i liczydło znajdują się w tej samej komorze, przez którą przepływa woda. Podstawą pomiaru jest ruch wirnika, który przekazywany jest bezpośrednio na zębatki liczydła.

W wodomierzach suchobieżnych w komorze mokrej znajduje się tylko wirnik, w oddzielnej zaś (suchej) liczydło. Ruch wirnika w takich wodomierzach przekazywany jest za pomocą magnesów, które umieszczone są w obu komorach oraz mechanizmu sprzęgła magnetycznego.

Podział wodomierzy ze względu na wielkość przepływu

W zależności od wielkości strumienia wody poddawanego pomiarowi w wodomierzach stosuje się wirniki o odmiennych konstrukcjach:

  • śrubowe – do pomiaru dużych przepływów;
  • sprzężonych – do pomiaru przepływów o zmiennym natężeniu;
  • skrzydełkowe, jedno- bądź wielostrumieniowe – do pomiaru przepływów niewielkich, takich jak w lokalach mieszkalnych i domach jednorodzinnych (w wirnikach jednostrumieniowych woda dopływa jednym zwartym strumieniem, w wielostrumieniowych – symetrycznie wieloma strumieniami wokół wirnika, co umożliwia większą dokładność pomiaru).

 


UWAGA!

Niektórzy dostawcy wody wybór wodomierza pozostawiają inwestorom. W takiej sytuacji zakupiony wodomierz musi spełniać trzy warunki:

  • przepływ obliczeniowy, na który jest dobierany, powinien być mniejszy lub co najwyżej równy połowie strumienia maksymalnego danego typu wodomierza (qobl ≤ qmax/2);
  • średnica dobranego wodomierza powinna być równa lub mniejsza średnicy przewodu, na którym wodomierz ma być zamontowany (d ≤ DN);
  • musi posiadać aprobatę typu głównego Urzędu Miar, atest higieniczny oraz cechę legalizacyjną umieszczoną na urządzeniu. Cecha legalizacyjna jest dowodem legalizacji i składa się z cechy właściwego urzędu oraz cechy legalizacyjnej rocznej i cechy legalizacyjnej miesięcznej.

 


Montaż wodomierza

Wodomierz to jedyny element instalacji wody, który musi zamontować osoba z odpowiednimi uprawnieniami. Za montaż tego urządzenia bez uprawnień, grozi kara grzywny.

Miejsce montażu wodomierza jest ściśle określone. Montujemy go na przewodzie zasilającym budynek w wodę w wydzielonym pomieszczeniu, w piwnicy lub na parterze. Jeżeli jest to niemożliwe, bo dom nie ma podpiwniczenia, a na parterze nie da się wydzielić specjalnego pomieszczenia, montujemy go w studzience wodomierzowej zlokalizowanej przed budynkiem.

uzbrojenie-instalacji-wodomierz
Fot. Prowitech

Ochrona przed przepływem zwrotnym

Do przepływu zwrotnego (wtórnego) w instalacji wody w budynku dochodzi, gdy:

  • w przewodzie powstanie podciśnienie (zassanie wsteczne) – na przykład przy opróżnianiu przewodów lub ich pęknięciu;
  • wzrośnie ciśnienie w zbiorniku (ciśnienie zwrotne) – na przykład w podgrzewaczu wody, lub ciśnienie eksploatacyjne w urządzeniach zamkniętych – na przykład podczas napełniania instalacji grzewczej;
  • z wyżej położonych części instalacji zanieczyszczona woda zostanie zassana w dół na zasadzie lewara na skutek nagłego obniżenia ciśnienia w sieci wodociągowej spowodowanego zamknięciem lub otwarciem zasuwy, pęknięciem wodociągu bądź dużego skoku ciśnienia, spowodowanego na przykład pracą pompy hydrofora;
  • przy obniżonym ciśnieniu wody w sieci odkręcimy kran położonego niżej urządzenia napełnionego wodą – zdarza się to, gdy w napełnionej wannie pozostawimy prysznic, a ktoś na niższym piętrze odkręci baterię.

 


UWAGA!

Kiedyś o konieczności stosowania urządzeń zabezpieczających instalację przed przepływem zwrotnym decydował dostawca wody, określając to w warunkach technicznych przyłączenia. Od kilku lat takie uzbrojenie instalacji wymagane jest Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zgodnie z Rozporządzeniem wymagania te spełniać muszą instalacje wody pitnej nowe oraz remontowane i modernizowane. Szczegółowe wymagania w tym zakresie podają normy PN-EN-1712 oraz PN-EN-1717.


Aby zapobiec przepływom zwrotnym, instalację wyposaża się w elementy umożliwiające tylko jednokierunkowy przepływ wody. Są to: zawory antyskażeniowe, zawory zwrotne oraz przepływowe napowietrzacze rurowe.

uzbrojenie-zawor-antyskazeniowy
Fot. Danfoss
Zawory antyskażeniowe

Zawory antyskażeniowe służą do ochrony wody pitnej przed zanieczyszczeniem, które może spowodować przepływ zwrotny. Obligatoryjnie taki zawór uzbrojony musi być przewód, który dostarcza wodę do budynku. Stanowi on wówczas element tzw. zespołu zabezpieczającego. Jeżeli wodę dostarcza wodociąg, montuje się go na przyłączu wraz z filtrem siatkowym. Jeżeli woda pochodzi z własnego ujęcia, na początku instalacji.

W domach jednorodzinnych przewód dostarczający wodę uzbraja się w zawory antyskażeniowe typu EA. Montuje się je także jako uzbrojenie instalacji przeciwpożarowych.

Do zabezpieczenia instalacji w budynku wielorodzinnym, usługowym, przemysłowym bądź użyteczności publicznej służą natomiast zawory typu BA.

Zawory antyskażeniowe montuje się również na przewodach instalacji grzewczej. Jeżeli wyposażona jest ona w inhibitory korozji, stosuje się zawory typu BA. Jeżeli inhibitorów nie ma, zawory typu CA.


UWAGA!

Zaworów antyskażeniowych nie wolno mylić ze zwykłymi zaworami zwrotnymi. Działają wprawdzie na tej samej zasadzie, ale różnią się konstrukcją i muszą spełniać odmienne wymagania. W zaworach typu EA znajdują się króćce przeznaczone do pobierania próbek wody do badań. Tego typu zawory reagują ponadto na niewielkie wahania ciśnienia wody w przewodach. A to wtedy właśnie wtedy najczęściej następuje przepływ zwrotny. Muszą gwarantować szczelność już przy 3 cm wstecznego słupa wody.

Zawory antyskażeniowe muszą posiadać odpowiednie certyfikaty i spełniać wymagania normy PN-EN 1717:2003. Wymagania wobec zaworów zwrotnych zaś regulowane są szeregiem norm, w zależności od tego, w jakiej instalacji dany zawór ma być montowany.


uzbrojenie-instalacji
Fot. Ferro
Zawory zwrotne

Służą do zabezpieczenia przepływu wody w instalacji tylko w jednym kierunku. Gdy woda zaczyna się cofać (przepływ zwrotny), blokują jej drogę.

Zawory zwrotne są urządzeniami samoczynnymi, tzn. nie trzeba nimi sterować. Ich działanie bazuje na różnicy ciśnień. Gdy na tzw. elemencie dławiącym pojawi się określona różnica ciśnień, otwierają się. Zamykają się zaś, gdy przepływ ustanie (zniknie różnica ciśnień).

 

Przed przepływem zwrotnym zabezpieczyć powinniśmy:

  • punkty czerpalne;
  • odgałęzienia instalacji głównej, które zasilają wyposażenie dodatkowe (zestaw kotłowy, system zraszania ogrodowego itp.) oraz część produkcyjną lub usługową (np. gdy w domu znajduje się salon fryzjerski lub warsztat samochodowy w garażu);
  • przewody zasilające niektóre urządzenia.

Ponieważ większość urządzeń podłączanych do instalacji wodnej w domach jednorodzinnych i lokalach mieszkalnych posiada własne systemy zabezpieczające (pralki, zmywarki, urządzenia sanitarne, a także nowoczesne baterie czerpalne), konieczność ochrony przed przepływem zwrotnym przewodów, które je zasilają, dotyczy przede wszystkim zakładów przemysłowych.

Przepływowe napowietrzacze rurowe

To uzbrojenie instalacji wody, który chroni ją przed zassaniem wody w dół. Montuje się je na bateriach podłączonych do węża: przy prysznicu i baterii wannowej, w ogrodzie, kotłowni czy przy zlewie.

Stabilizacja ciśnienia

Stabilizację ciśnienia zapewnia uzbrojenie instalacji w hydrofor albo reduktor ciśnienia. Wybór jednego z nich determinuje ciśnienie dostarczanej wody. Hydrofor montujemy, gdy ciśnienie w przewodach zaopatrujących budynek w wodę jest za niskie, a reduktory gdy jest zbyt wysokie.

Hydrofor

Urządzenie to powszechnie kojarzy się z czerpaniem wody ze studni głębinowej. Okazuje się jednak, że potrzebny jest nie tylko wtedy, gdy inwestor ma własne ujęcie wody. Montuje się go także w instalacjach, w których w punkcie poboru wody z wodociągu ciśnienie jest niewystarczające.

uzbrojenie instalacji-hydrofor
Fot. Geko

Instalacja hydroforu wymaga odpowiedniego zabezpieczenia przed przepływem zwrotnym. W zawór zwrotny uzbroić powinniśmy przewód czerpiący wodę ze studni (zawór montuje się na koszu ssawnym). Jeżeli zestaw hydroforowy jest podłączony do wodociągu, konieczne jest zabezpieczenie przed cofaniem się wody do sieci.

Zawór zwrotny montuje się także na przewodzie tłocznym pompy. W instalacjach o dużej różnicy wysokości między pompą a najwyżej położonym punktem czerpalnym stanowi on wówczas zabezpieczenie urządzenia przed uderzeniami wodnymi .

Reduktor ciśnienia
uzbrojenie-instalacji-reduktor
Fot. Ferro

Gdy ciśnienie wody w punkcie poboru jest za wysokie, instalację uzbrajamy w reduktor ciśnienia. Montujemy go tuż za zaworem głównym. Jego zadaniem jest ochrona instalacji przed uderzeniami hydraulicznymi, które występują na przykład w okresach mniejszego poboru wody, i utrzymanie stałego ciśnienia wody w instalacji wodnej w budynku. Ważna jest przy tym taka regulacja ciśnienia, która zapewni optymalne warunki dla pracy zarówno instalacji, jak i urządzeń podłączonych do niej.

Uzbrojenie instalacji wodnej w reduktor obniża także poziom hałasu instalacji wodnej oraz przyczynia się do zmniejszenia zużycia medium.

 

Najczęściej instalacje domowe uzbraja się w reduktory:

  • z nastawą – fabrycznie ustawiona jest jedna wartość ciśnienia;
  • regulowane – do nastawienia przez instalatora.

Zdjęcie otwierające: Grohe

CZYTAJ TAKŻE:
Materiały w instalacjach wody zimnej
Wyzwania w branży sanitarnej