Świadczenia z ZUS w dobie pandemii

Małgorzata Korba, regionalny rzecznik ZUS w województwie lubelskim

[email protected]

W okresie pandemii świadczenia z ZUS przysługują osobom przebywającym na kwarantannie i izolacji na podobnych zasadach, jak zwolnienie lekarskie. Co potwierdza prawo do świadczeń chorobowych w takiej sytuacji? Czy tarcza antykryzysowa ma wpływ na ich wysokość? O tym w naszym poradniku.

 

Przeciwdziałając skutkom pandemii rząd wprowadził nowe świadczenia wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Osobom przebywającym na obowiązkowej kwarantannie lub w izolacji domowej przysługuje prawo do świadczeń chorobowych: wynagrodzenia chorobowego od pracodawcy lub zasiłku chorobowego finansowanego przez ZUS. W ramach tarczy antykryzysowej (TA) ZUS wypłaca zaś postojowe. Wielu przedsiębiorców i ubezpieczonych zastanawia się, czy świadczenia te są ze sobą jakoś powiązane. I jaki wpływ na ich wysokość mają inne formy wsparcia z tarczy, takie jak obniżenie wymiaru pracy czy zmniejszenie wynagrodzenia. Postaram się wyjaśnić wątpliwości z tym związane.

Jak potwierdzić prawo do świadczenia z tytułu kwarantanny i izolacji

Świadczenie otrzymują osoby, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo (np. z umowy o pracę) lub dobrowolnie (np. opłacają składkę chorobową na umowie-zleceniu lub działalności gospodarczej). Od 24 października podstawą do wypłaty świadczenia chorobowego jest wpis w systemie informatycznym Centrum e-Zdrowia, który potwierdza izolację domową lub kwarantannę. Izolacja domowa z powodu zakażenia Covid-19 nie wymaga więc dodatkowo zwolnienia lekarskiego – do wypłaty świadczenia chorobowego wystarczy wpis we wspomnianym systemie informatycznym.

Od końca października 2020 r. dostęp do tych danym ma również Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Centrum e-Zdrowia raz dziennie przesyła do ZUS informacje o kwarantannach i izolacjach. Te dane są widoczne następnego dnia w Platformie Usług Elektronicznych ZUS (PUE). W ten sposób dostęp do danych mają w swoich profilach na PUE pracodawcy i osoby ubezpieczone. Pracodawca może na ich podstawie wypłacać świadczenia chorobowe. Żeby otrzymać zasiłek z ZUS, trzeba natomiast złożyć wniosek o jego wypłatę bezpośrednio do Zakładu lub za pośrednictwem swojego pracodawcy.

Jeśli zdarzy się, że osoba ubezpieczona przebywa na kwarantannie lub w izolacji domowej, a na profilu pracodawcy na PUE nie będą widoczne odpowiednie dane o jej sytuacji, to osoba ta w terminie 3 dni roboczych od zakończenia odosobnienia powinna złożyć pracodawcy pisemne oświadczenie. W oświadczeniu potwierdza, że odbyła obowiązkową kwarantannę albo izolację w warunkach domowych. Takie oświadczenie stanowi podstawę do wypłaty świadczeń chorobowych przez pracodawcę po potwierdzeniu zawartych w nim informacji w Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Kwarantanna z osobą zakażoną

Wiele osób przebywa na obowiązkowej kwarantannie, bo mieszkają z osobami, u których potwierdzono zakażenie Covid-19. W tej sytuacji też przysługują chorobowe świadczenia z ZUS. Podstawą do ich wypłaty jest złożone przez ubezpieczonego oświadczenie o konieczności odbycia kwarantanny. Wzór oświadczenia dla domownika osoby zakażonej można pobrać ze strony internetowej www.zus.pl. Pracodawca lub ZUS może wystąpić do sanepidu o potwierdzenie informacji zawartych w oświadczeniu.

Członek rodziny na kwarantannie

Kwarantanna lub izolacja domowa dziecka albo innego członka rodziny jest traktowana podobnie jak ich choroba. Mogą oni wymagać opieki. W takiej sytuacji ubezpieczony, który opiekuje się dzieckiem albo innym członkiem rodziny, może wystąpić o wypłatę zasiłku opiekuńczego. Podstawą do jego wypłaty jest wniosek o zasiłek opiekuńczy i oświadczenie, którego wzór ZUS udostępnia na swojej stronie internetowej. Dokumenty należy przekazać pracodawcy. Przedsiębiorcy wysyłają je bezpośrednio do ZUS i mogą to zrobić przez internet, za pośrednictwem PUE ZUS.

Ile wynoszą świadczenia na kwarantannie lub w izolacji?

swiadczenia-z-zusWysokość zasiłku chorobowego i opiekuńczego wylicza się na tych samych zasadach. Zależy od tego, jak wysokie składki na ubezpieczenie chorobowe odprowadzała osoba, której przysługuje świadczenie. Najpierw oblicza się podstawę wymiaru zasiłku. W dużym uproszeniu miesięcznie wynosi ona 80% średniej z wynagrodzeń z ostatnich 12 miesięcy. W przypadku przedsiębiorcy decydująca jest wysokość kwoty, od której odprowadzał składki chorobowe.

Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przysługującego pracownikowi przyjmuje się przychód, od którego były opłacane składki chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne. Uwzględnia się tu wynagrodzenie uzyskane u aktualnego płatnika składek. Jeśli doszło do zmiany wymiaru czasu pracy, to podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy.

Wyjątki związane z tarczą antykryzysową

W trakcie pandemii wielu pracodawców korzystało z rozwiązań tarczy antykryzysowej, na przykład zmniejszając pracownikom wymiar etatu, co odbijało się na ich wynagrodzeniach. A niższe pensje przełożyły się w tej sytuacji z automatu na wysokość wypłacanych zasiłków: opiekuńczych, chorobowych i macierzyńskich.

Po zmianie przepisów (w październiku 2020 r.) niższe świadczenia z ZUS, obliczone na podstawie wynagrodzenia obniżonego w związku z Covid-19, można na nowo przeliczyć z zastosowaniem wynagrodzenia, które obowiązywało przed zmianą czasu pracy. Świadczenie będzie policzone tak, jak wcześniejsze – sprzed zmniejszenia etatu. Dotyczy to osób, którym pracodawcy na podstawie tarczy antykryzysowej obniżyli wymiar czasu pracy lub wprowadzili mniej korzystne warunki zatrudnienia w okresie pobierania zasiłku.

Przeliczenie jest możliwe, jeśli między okresami pobierania wcześniejszego i kolejnego zasiłku nie było przerwy albo gdy ta przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. Wniosek należy złożyć u pracodawcy, jeśli to on wypłacał zasiłek. Nie ma na to sformalizowanego druku. Jeśli świadczenie wypłacał ZUS, to wniosek można przesłać bezpośrednio do ZUS lub przez pracodawcę.

Do zasiłków przyznawanych i wypłacanych po zmianie przepisów z października 2020 r., mają już zastosowanie powyższe korzystne zasady obliczania zasiłku. W ich przypadku nie trzeba więc składać wniosku o przeliczenie, bo zasiłek jest naliczany już na zmienionych zasadach.

Postojowe a świadczenia chorobowe

swiadczenia-z-zusJeśli pracodawca wypłacał pracownikowi wynagrodzenie postojowe na mocy tarczy antykryzysowej, to wysokość tego wynagrodzenia będzie miała wpływ na wysokość zasiłków z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego.

Czym innym jest natomiast świadczenie postojowe wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Takie świadczenia przysługują tylko przedsiębiorcom oraz osobom zatrudnionym na umowach cywilnoprawnych (np. zleceniu, umowie o dzieło), jeśli te osoby w związku epidemią Covid-19 mają przestój w wykonywaniu działalności gospodarczej lub umowy.

Postojowe z ZUS można otrzymać nawet kilka razy, w zależności od rodzaju wykonywanej działalności gospodarczej lub rodzaju umowy cywilnoprawnej.

Jeśli uprawniony nie wykorzystał dotychczas pełnego limitu świadczeń postojowych, to może złożyć wniosek o kolejne. Jest to możliwe w stanie epidemii oraz nawet 3 miesiące po jej ustaniu.

Świadczenie postojowe z ZUS jest formą wsparcia dla przedsiębiorców i osób, których umowa cywilnoprawna z powodu Covid-19 wygasła lub została ograniczona. Wypłata postojowego z ZUS nie wyklucza prawa do zasiłku chorobowego ani zasiłku opiekuńczego, jeśli tytuł ubezpieczenia chorobowego nie ustał. Można otrzymać zarówno postojowe z ZUS, jak i zasiłek.

Szczegółowe informacje o aktualnych zasadach dokumentowania prawa do świadczeń chorobowych oraz warunkach, uprawniających do wypłaty świadczeń postojowych znajdują się na stronie internetowej www.zus.pl.

CZYTAJ TAKŻE: Tarcza w ZUS – świadczenia postojowe i inne ulgi
Ubezpieczenia chorobowe – co mogę z tego mieć?
Wypadek przy pracy – na jakie świadczenia można liczyć?