Mechanizm podzielonej płatności – jak go stosować?

Bożena Zybura, doradca podatkowy

Od 1 listopada 2019 roku zmieniły się przepisy dotyczące sposobu rozliczania podatku VAT w przypadku niektórych towarów. A dla niektórych towarów i usług oraz wielkości transakcji mechanizm odwrotnego obciążenia zastąpił split payment, czyli metoda podzielonej płatności.

Wejście w życie nowelizacji dotyczącej obowiązku stosowania mechanizmu podzielonej płatności oznacza, iż od 1 listopada 2019 roku dostawca towarów nie jest zobowiązany do sprawdzania statusu kontrahenta – czy jest podatnikiem czynnym lub zwolnionym z VAT, a obligatoryjne zastosowanie metody podzielonej płatności (MPP) nastąpi w przypadku, gdy:

  • otrzymana faktura dokumentuje nabycie towarów lub usług wymienionych w nowym załączniku nr 15 do ustawy o podatku od towarów i usług (powszechnie nazywaną ustawą o VAT albo ustawą watowską);
  • podatnik otrzymał fakturę z wykazaną kwotą podatku VAT albo przekazuje całość lub część zapłaty przed dokonaniem dostawy towarów lub wykonaniem usługi;
  • kwota należności na fakturze za transakcje, o których mowa w art. 19 pkt 2 ustawy – Prawo przedsiębiorców, stanowi 15 000 zł albo kwotę tę stanowi całość lub część zapłaty przed dokonaniem dostawy lub wykonaniem usługi;
  • płatność nie jest dokonywana w drodze potrącenia, o którym mowa w art. 498 k.c.;
  • płatność nie wynika z faktury dokumentującej transakcje realizowane w wykonaniu umowy o partnerstwie publiczno-prawnym – art. 7 ust 1 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prawnym (Dz.U. z 2017 r. poz 1834 ze zm.) – gdy podmiot, na rzecz którego dokonywana jest płatność, na dzień dostawy był (a) partnerem prywatnym, z którym zawarto umowę lub (b) jednoosobową spółką partnera prywatnego albo spółką kapitałową, której jedynymi wspólnikami są partnerzy, z którą podmiot publiczny zawarł umowę (art. 108 a ust 1e ustawy o VAT).

Zasady rozliczeń MPP

Narzucenie przez ustawodawcę sposobu rozliczeń pomiędzy kontrahentami przy pomocy MPP nakłada na strony transakcji szereg nowych obowiązków.

Obowiązkiem nabywcy jest ustalenie (sprawdzenie) czy nabywane towary lub usługi wykazane na fakturze wymienione są w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Nabywca ustalić musi także wartość transakcji, która jest objęta obligatoryjną MPP.

W art. 108a ust 1a ustawy wskazano, iż jest to kwota 15 000 zł brutto – zgodnie z art. 19 pkt 2 ustawy Prawo przedsiębiorców – lub równowartość tej kwoty. Odbiorca nie tylko weryfikuje wartość i przedmiot transakcji (według załącznika nr 15). Jego obowiązkiem jest także uregulowanie zapłaty w ramach obligatoryjnego MPP za pośrednictwem przelewu bankowego w walucie polskiej za faktury wystawione z wykazaną kwotą podatku VAT.


Przykład 1

Podatnik czynny VAT sprzedał innemu podatnikowi VAT rury i przewody rurowe (poz. 31 zał. 15 PKWiU 24.20.33.0 na kwotę 15 100 zł brutto). Do końca października 2019 roku bez względu na wartość transakcji nabywca zobowiązany był do rozliczania podatku należnego na zasadach odwrotnego obciążenia.

Natomiast od początku listopada 2019 roku przy tego rodzaju transakcjach należy zastosować obligatoryjnie split payment.

Przykład 2

Podatnik VAT czynny sprzedał podatnikowi VAT zwolnionemu rury i przewody rurowe sklasyfikowane według PKWiU 24.20.33.0 o wartości 15 100 zł brutto. Do końca października 2019 roku dostawca rozliczał transakcje na zasadach ogólnych z uwzględnieniem wartości netto i podatku VAT. Od początku listopada 2019 roku status nabywcy czy jest podatnikiem VAT czynnym czy też zwolnionym z VAT nie ma znaczenia. Obligatoryjnie stosuje się MPP.

Dostawcy towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy VAT zobowiązani są do dokonywania odpowiednich oznaczeń na fakturze. Oznacza to, że muszą umieszczać na niej wyrazy „mechanizm podzielonej płatności” (art. 106e ust 1 pkt 18a)

Przykład 3

Dostawca rur i przewodów rurowych sklasyfikowanych według PKWiU 24.20.33.0 na kwotę 16 000 zł brutto obligatoryjnie zamieszcza wyrazy „mechanizm podzielonej płatności”. Obowiązek ten wynika z wartości należności, która przekracza 15 000 zł brutto. Płatności dokonuje się wyłącznie przelewem bankowym (dotyczy również kompensat).

Przykład 4

Dostawca wystawia fakturę na odzież na kwotę 15 000 zł brutto oraz na sprzedaż 10 sztuk dyskietek po 1 zł każda. Łącznie daje to wartość brutto 15 010 zł. Dostawca ma obowiązek zaznaczenia na tej fakturze informacji „mechanizm podzielonej płatności”. Musi to zrobić, gdyż na dokumencie znalazła się jedna pozycja objęta zakresem wskazanym w załączniku nr 15 ustawy VAT. Nie ma tu znaczenia wartość towarów lub usług objętych tym załącznikiem (mniejsza od 15 000 zł brutto), lecz fakt ich zbycia.


Równocześnie należy pamiętać, iż płatność według zasad MPP dotyczyć będzie wyłącznie dyskietek. Od woli nabywcy zależy, czy całość faktury uiści zgodnie z tą procedurą (art. 108 ustawy).

W przypadku stwierdzenia, iż podatnik wystawił fakturę z naruszeniem art. 106e ust. 1 pkt 18a (bez zapisu „metoda podzielonej płatności”) naczelnik urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego zastosuje sankcję w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego. Jego wysokość wynosić będzie 30% kwoty VAT przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy wykazanej na tej fakturze.

Nabywcy, którzy otrzymali fakturę z wykazaną kwotą podatku, naruszając obowiązek dokonania płatności z zastosowaniem MPP, również podlegają karze finansowej. Jej wysokość to 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi określone w załączniku (art. 108 a ust 7).

Dodatkowe zobowiązanie podatkowe ustalane jest także, gdy podatnik otrzymał fakturę bez oznaczenia MPP. Oznacza to, iż zobligowany jest do każdorazowej weryfikacji zapisów i ustalenia, czy nie znajdują się na niej towary objęte obowiązkowym split payment.

Obligatoryjny rachunek VAT

Wprowadzenie w życie obligatoryjnej MPP nakazuje dostawcom i nabywcom towarów i usług, o których mowa w załączniku nr 15 ustawy o VAT, obowiązek posiadania odpowiedniego rachunku bankowego. Ustawodawca przewidział w tym zakresie dwie możliwości. Może to być rachunek rozliczeniowy dla prowadzonej działalności gospodarczej (art. 49 ust 1 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe). Mogą to też być rachunki w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Pod warunkiem jednak, że podatnik otworzył je w związku z prowadzoną działalnością. Wówczas bowiem otrzymuje bezpłatny rachunek VAT do tych rachunków.

Każdy podatnik od 1 lipca 2018 r. prowadzący działalność gospodarczą ma obowiązek posiadania rachunku rozliczeniowego lub innego rachunku w SKOK. W związku z powyższym bank automatycznie otworzył mu rachunek VAT bez konieczności składania wniosku.

Cechą charakterystyczną rachunku VAT jest możliwość uznania i obciążenia go wyłącznie kwotami wskazanymi w art. 62b – Prawo bankowe. Pomimo iż środki na rachunku VAT są własnością jego posiadacza, to ma on ograniczone możliwości korzystania z nich. Uznanie rachunku VAT następuje m.in. poprzez zapłatę kwoty podatku VAT przy użyciu specjalnego komunikatu przelewu.

Oprócz możliwości przekazywania zwrotów i podatku VAT na rachunek VAT podatnik może korzystać z niego także, wykorzystując zgromadzone na nim środki na zapłatę innych zobowiązań podatkowych. Zalicza się do nich między innymi:

  • podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych;
  • należności celne;
  • akcyzę;
  • składki ZUS;
  • odsetki za zwłokę;
  • sankcje w VAT.

Zaliczki i kompensaty a metoda podzielonej płatności

Od 1 listopada bieżącego roku split payment podatnicy mogą stosować do płatności zaliczek w ramach zarówno dobrowolnego, jak i obligatoryjnego MPP. Mają jednak obowiązek udowodnić, że płacona zaliczka dotyczy konkretnej faktury, którą otrzymują. Jeżeli jej numer nie jest znany, w miejsce faktury wpisują „zaliczka”.

Ustawa przewiduje też możliwość regulowania faktur dokumentujących dostawę towarów i usług z załącznika nr 15 ustawy VAT w drodze kompensaty (potrącenia wzajemnych wierzytelności). Oznacza to, iż zgodnie z art. 108a ust. 1d ustawy o VAT w przypadkach określonych w art. 498 k.c. nie stosuje się obligatoryjnej MPP do wysokości kwoty potrącenia, a pozostałą różnicę należy uregulować w split payment.

Zdaniem Ministerstwa Finansów nowe regulacje służą walce z szarą strefą. W ocenie podatników to kolejny instrument służący „kontroli” podmiotów gospodarczych, nakładający na nabywców nadmierną odpowiedzialność.


Bożena Zybura – Członek Krajowej Rady Doradców Podatkowych I i II kadencji. Przewodnicząca Krajowej Izby Doradców Podatkowych Oddział Lubelski w latach 2010-2018.

Od 15 stycznia 1993 roku prowadzi kancelarię doradztwa podatkowego.

Kontakt dla osób zainteresowanych poradą płatną: [email protected]


CZYTAJ TAKŻE:

Mechanizm podzielonej płatności już obowiązuje
Biała lista VAT
NIP na paragonie do faktury