Bot szuka kopciuchów

Elżbieta Amborska, [email protected]

Na zlecenie Ministerstwa Rozwoju powstało oprogramowanie, które już od grudnia ubiegłego roku sprawdza oferowane w internecie kotły na paliwa stałe. Szuka w ten sposób tak zwanych kopciuchów. To duże ułatwienie dla Inspekcji Handlowej. Z bota korzystać może także UOKiK.

 

„Bot” to skrót od słowa „robot”. Używa się go do określenia programu lub aplikacji wykonującej automatycznie określone czynności. W Internecie jest ich pełno. Posługują się nimi zarówno platformy internetowe, firmy, jak i instytucje polityczne. Boty mogą między innymi przeszukiwać zawartość stron internetowych i obserwować zachowania użytkowników sieci. Mogą też ich wyręczać ich i generować własne treści. Bot opracowany na zlecenie Ministerstwa Rozwoju należy do tych pierwszych. Program wyszukuje kotły na paliwa stałe niespełniające wymagań określonych w przepisach między innymi na podstawie:

  • sprzeczności słów (np. kocioł klasy 5 i nieodpowiadające tej deklaracji parametry emisyjne);
  • określonej klasie kotła innej niż klasa 5;
  • pojedynczych słów kluczowych (np. ruszty, ręczne itd.);
  • wpisanego niepoprawnego rodzaju paliwa;
  • podejrzanych słów (np. kocioł na zamówienie itd.).

Walka z kopciuchami

Próby wyeliminowania z polskiego rynku pozaklasowych (tzw. kopciuchów) kotłów grzewczych trwają od 2017 roku. Od czasu wejścia w życie Rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z 1 sierpnia 2017 roku w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe. Zgodnie z nim urządzenia tego typu o mocy do 500 kW muszą spełniać wymagania ekoprojektu dotyczące emisji CO oraz OGC. Nie wolno stosować w nich rusztu awaryjnego.

Praktyka firm produkujących, importujących i sprzedających kotły na paliwa stałe pokazała jednak, że w regulacjach prawnych jest wystarczająco dużo luk, aby pozaklasowe kotły na paliwa stałe nadal oferować klientom. Postanowiono zatem uszczelnić przepisy. Już 1 lutego 2019 roku weszło w życie Rozporządzenie Ministra Technologii i Przedsiębiorczości zmieniające rozporządzenie z roku 2017. W noweli pojęcie rusztu awaryjnego zastąpiono rusztem obsługiwanym ręcznie i doprecyzowano wymagania w zakresie możliwości ich stosowania. Wprowadzano ponadto graniczne wartości dla sprawności cieplnej kotłów na paliwa stałe.  87% dla kotłów o znamionowej mocy cieplnej nie większej niż 100 kW i 89% dla kotłów o znamionowej mocy większej niż 100 kW.

Po co bot?

Zmiana przepisów niestety niewiele zmieniła w zakresie praktyk stosowanych przez firmy z branży. Ocenia się, że co roku na polski rynek nadal trafia co najmniej kilkadziesiąt tysięcy urządzeń nie spełniających wymagań. Ich sprzedaży sprzyja duże rozproszenie rynku kotłów na paliwa stałe oraz duża szara strefa w branży. Zaradzić problemowi mają więc nowe rozwiązania prawne, tym razem na poziomie ustawowym. W październiku ubiegłego roku znowelizowano ustawę Prawo ochrony środowiska oraz ustawę o Inspekcji Handlowej (IH). Zgodnie z nowymi przepisami nie wolno w Polsce sprzedawać i wprowadzać do obrotu kotłów o niższej klasie niż klasa 5. Inspektorzy IH zyskali zaś prawo do oferowanych do nakładania kar finansowych na firmy, które to czynią. Bot ma usprawnić i ułatwić ich pracę.

Do walki z podmiotami nie stosującymi się do nowych regulacji włączył się także Urząd Ochrony Konsumenta i Konkurencji. Reklamowanie kopciuchów jako kotłów niskoemisyjnych, posługiwanie się fałszywymi świadectwami jakości itp. to z jednej strony wprowadzanie konsumentów w błąd. Z drugiej – czyn nieuczciwej konkurencji. UOKiK także może posługiwać się opracowanym botem.

Kontrole natychmiast wystartowały

Znowelizowane ustawy obowiązują od 23 listopada 2019 roku i niemal natychmiast ruszyły kontrole prowadzone przez Inspekcję Handlową. W ubiegłym roku, ze względów budżetowych, sprawdzano przede wszystkim dokumentację, etykiety i karty produktów. W tym roku IH może zlecać także badania laboratoryjne sprawdzanych kotłów. Będą one prowadzone w laboratorium wybranym w drodze przetargu przez Ministerstwo Rozwoju. Rząd przeznaczył na ten cel 900 tys. zł. Według szacunków pozwoli to na przebadanie około 50 urządzeń rocznie. W przeprowadzanych przez IH kontrolach wykorzystywany jest już także internetowy bot.

Wyniki pierwszych kontroli, przeprowadzonych zaledwie w listopadzie i grudniu 2019 roku, są zatrważające. Jak poinformował nas UOKiK, w grudniu ubiegłego roku inspektorzy skontrolowali 453 partie kotłów na paliwa stałe sprzedawanych w kraju. Aż 174 z nich zostało zakwestionowanych ze względu na braki formalne. Dwie partie urządzeń zakwestionowano ze względu na konstrukcję. Dwa kotły niezgodne z przepisami (3 i 4 klasy) przedsiębiorcy sami wycofali z obrotu i rozmontowali.

Nie lepiej wyglądają wyniki kontroli etykiet. Tylko w czterech województwach (dolnośląskie, mazowieckie, śląskie, wielkopolskie) skontrolowano 129 kotłów.  Aż 49 (38%) zakwestionowano z powodu braku etykiety, nieprawidłowej etykiety lub karty produktu .


Informacje, które powinna zwierać etykieta energetyczna:

I –nazwa lub znak towarowy usługodawcy

II – identyfikator modelu dostawcy

III – funkcja ogrzewania

IV – klasa efektywności energetycznej ustalona zgodnie z załącznikiem II; końcówka strzałki zawierająca klasę efektywności energetycznej kotła na paliwo stałe powinna być umieszczona na tej samej wysokości co końcówka odpowiedniej klasy efektywności energetycznej

V – nominalna moc cieplna w kW, w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej

VI– w przypadku kotłów kombinowanych również dodatkowa funkcja podgrzewania wody

VII – w przypadku kotłów kogeneracyjnych na paliwo stałe również dodatkowa funkcja produkcji energii elektrycznej

 


 

A jak wyglądają efekty pracy bota? W okresie tylko kilka dni dłuższym niż kalendarzowy miesiąc (23.12 2019 –28.01 2020) przeanalizowano 400 aukcji na popularnych platformach sprzedażowych (Allegro.pl, OLX.pl, sprzedajemy.pl, lento.pl, gumtree.pl). W efekcie Departament Nadzoru Rynku UOKiK wysłał do przedsiębiorców oferujących łącznie 274 kotły na paliwa stałe pisma zawiadamiające o wykrytych nieprawidłowościach i zagrożeniu karą pieniężną za naruszenie przepisów ustawy o etykietowaniu energetycznym. W rezultacie do końca stycznia 2020 roku 122 aukcje zostały zamknięte.

Konsekwencje finansowe

Za naruszenie przepisów znowelizowanej ustawy Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej może nałożyć karę pieniężną. Jej wysokość może wynosić od 10 tys. zł do 5% przychodu uzyskanego przez ukaraną firmę w poprzednim roku kalendarzowym.

Kara pieniężna grozi także za naruszenie przepisów dotyczących etykiet.  Zapłacić można kwotę wynoszącą od jednokrotnego do dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej za poprzedni rok. W 2018 roku wynosiło ono 4585,03 zł.

W związku z kontrolami przeprowadzonymi pod koniec ubiegłego roku wojewódzkie inspektoraty IH wszczęły w styczniu 2020 roku osiem postępowań o nałożenie administracyjnej kary pieniężnej i nie wykluczają kolejnych. Wszystkie dotyczą naruszenia przepisów dotyczących etykiet. Ogłoszenia w Internecie nie podlegają karze (nieprawidłowość trzeba potwierdzić podczas kontroli). W sprawie kotłów zakwestionowanych ze względu na konstrukcję w momencie oddawania tekstu do publikacji toczyło się postępowanie odwoławcze.


Parametry techniczne kotłów na paliwa stałe zgodnych z ekoprojektem

Od 1 stycznia 2020 roku zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej 2015/1189 do określenia sprawności kotłów nie używa się już sprawności cieplnej lecz użytkowej, obliczanej w stosunku do ciepła spalania paliwa (dla kotłów opalanych węglem kamiennym to na przykład różnica 5%). Od urządzeń na paliwa stałe wymaga się zaś, aby:

1) sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczenia kotłów o nominalnej mocy cieplnej mniejszej lub równej 20 kW była nie mniejsza niż 75%;

2) sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń kotłów o nominalnej mocy cieplnej większej niż 20 kW była nie mniejsza niż 77%;

3) emitowane przez nie substancje zachowały wyznaczone wartości graniczne

  • CO – 700 przy załadunku ręcznym, 500 przy załadunku automatycznym;
  • OGC (organiczne związki gazowe) – 30 przy załadunku ręcznym, 20 przy załadunku automatycznym;
  • pył – 60 przy załadunku ręcznym, 40 przy załadunku automatycznym;
  • NOx (tlenki azotu) – 200 dla kotłów zasilanych paliwem biogenicznym (niezależnie od metody załadunku), 350 dla kotłów zasilanych paliwem kopalnym (niezależnie od metody załadunku).

Oprac. na podst. materiałów UOKiK.


Niezbędna dokumentacja

Do kotła oferowanego w sprzedaży dołączona powinna być:

  • deklaracja zgodności, która zwiera imię i nazwisko (nazwę) oraz adres producenta bądź jego upoważnionego przedstawiciela, opis i dane identyfikacyjne wyrobu wykorzystującego energię, odniesienie do zastosowanych norm zharmonizowanych (jeżeli ma to zastosowanie), odniesienie do innych zastosowanych norm i specyfikacji technicznych (jeżeli mają zastosowanie), odniesienie do innych przepisów UE dotyczących oznakowania CE (jeżeli mają zastosowanie), imię i nazwisko oraz podpis osoby upoważnionej do sporządzenia deklaracji w imieniu producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela;
  • instrukcja (w języku polskim) montażu dla instalatorów i obsługi dla użytkowników (informacje te powinny być dostępne także na stronach internetowych producentów);
  • karta informacyjna produktu (w formie drukowanej lub elektronicznej), w której musi znajdować nazwa dostawcy lub jego znak towarowy, identyfikator modelu dostawcy, klasa efektywności energetycznej modelu, znamionowa moc cieplna (w kW), współczynnik efektywności energetycznej, sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń (w %), szczególne środki ostrożności stosowane podczas montażu, instalacji lub konserwacji urządzenia, sprawność elektryczna (w%) – dotyczy kotłów kogeneracyjnych;

Jedna karta informacyjna produktu może dotyczyć większej liczby modeli kotłów na paliwo stałe dostarczanych przez tego samego dostawcę (producenta, importera). Informacje w karcie informacyjnej produktu mogą zostać podane w formie kolorowej lub czarnobiałej kopii etykiety, wtedy jednak musi ona zostać uzupełniona o wymagane informacje, które nie znajdują się na etykiecie.

Oprac. na podst. materiałów UOKiK.

Więcej informacji na temat wymagań dla kotłów na paliwa stałe na stronie: uokik.gov.pl/kotly_na_paliwo_stale_przepisy_i_wymagania_php


CZYTAJ TAKŻE: Wyzwania i problemy w branży sanitarnej